|
انجام طرح آزمایش کلینیکی تاثیرات درمانی لوزارتان در نزد مریضان کورونا
در مرکز تحقیقات علمی موسسه تحصیلات عالی طبی چراغ افغانستان
طرح آزمایش کلینیکی تجویز لوزارتان(Losartan ) دردرمان مریضان سرپایی مبتلا به کووید-19 توسط مرکز تحقیقات علمی موسسه تحصیلات عالی طبی چراغ در شهر کابل و شهر مزارشریف، با مجوز بورد بررسی اخلاقیات وزارت صحت عامه افغانستان و به تلاش آقایان پوهاند دوکتور چراغعلی چراغ، پوهندوی دوکتور همایون مصطفی، دوکتور محمد یاسین حکیمی و دوکتور احمد شهیر صدر از موسسه تحصیلات عالی طبی چراغ و گروهی از محققین کشور شامل آقایان دوکتور سید مرتضی هوفیانی، دوکتور بشیر نورمل، دوکتور هدا فروتن، دوکتور احمد منیر یزدان پرست، دوکتور امین الله شیرپور، دوکتور ملالی نورزی، دوکتور ترینا نورزی، استاد عبدالوکیل قرلق در افغانستان به انجام خواهد رسید.
این طرح برپایه پروتوکل ارایه شده توسط آقایان دکتر رضا نجات، دکتر احمد شهیرصدر و دکتر دیوید ج نجفی و بر اساس نظریه مطرح شده، مطالعات بیوانفورماتیک و آزمایشگاهی صورت گرفته توسط ایشان که ازماه مارچ سال 2020 تاکنون منجر به انتشار چند مقاله تحقیقی و درمان تعداد زیادی از مریضان گردیده، بنیاد گذاشته شده است.
درمرحله اول این طرح تعداد 100 بیمارسرپایی که دچار اعراض و علایم بیماری کورونا می شوند وآزمایش PCR مثبت دارند در دو گروه 50 نفری به صورت دوسرکور تصادفی (randomized, double‑blind ) مورد مقایسه با یکدیگر قرار خواهند گرفت. لازم به ذکر است که موسسه تحصیلات عالی طبی چراغ بخش مهمی از هزینه این طرح را متقبل شده و در راستای دیدگاه انسانی خود در جهت پیدا کردن راهی برای مهار این بیماری مهلک قدم برداشته است.
بیماری کووید 19 یک بیماری ویروسی است که به علت ابتلا به ویروس سارس کوو 2 (SARS-CoV2 ) از خانواده ویروس های کورونا پدید می آید. این بیماری که از ماه های آخر سال 2019 در دنیا منتشر شده، در حال حاضر به صورت یک پاندیمی درآمده و تا کنون به مرگ نزدیک به سه میلیون نفر در دنیا و ضررهای اقتصادی و اجتماعی وسیعی منجر شده است. در این بیماری افراد مبتلا، به دنبال بروز واکنش های التهابی شدید و به اصطلاح طوفان سیتوکینی (cytokine storm )، دچار گرفتاری شدید در ریه شده و امکان تبادل اکسیجن به خون در سطح ریه و تامین اکسیجن برای انساج خود را از دست داده، دچار پدیده ای به نام سندروم زجر تنفسی حاد (acute respiratory distress syndrome ) می شوند. تاکنون درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده و اگر چه واکسین های تولیدی در پیشگیری از بروز نوع کشنده بیماری موثر بوده اند اما تولید و توزیع سریع واکسین در سطح جهانی با مشکلاتی روبروست. دراین میان جهش های پدید آمده در ژنوم ویروس می تواند به شیوع ویروس هایی با قدرت مقابله به واکسین منجر شده کارایی واکسین ها را در صورت کمبود توزیع به موقع واکسین کاهش دهد. از سوی دیگر هنوز مدت زمان موثر بودن واکسین درمقابل ویروس مشخص نیست. از این رو تولید و توزیع ادویه موثر در تداوی و پیشگیری کننده از ابتلا به این گرفتاری هنوزهم مورد تحقیق و بررسی است.
در ابتدای سال 2020 آقایان دکتر رضا نجات و احمدشهیرصدر با ارایه نظریه ای در رابطه با چگونگی بیماریزایی این ویروس با انجام یک مطالعه بیوانفورماتیک جامع و گسترده به معرفی دو داروی لوزارتان (Losartan ) و ایماتینیب (imatinib ) که می توانند در درمان و پیشگیری از بیماری کووید 19 موثر باشد اقدام نمودند. این تحقیق از ماه می سال 2020 در آرشیو chemRxiv در اینترنت در دسترس عموم قرار گرفته و در همان سال در مجله In Silico Pharmacology از گروه Springer Nature منتشر گردید. در این مطالعه ابتدا عنوان شد ویروس سارس کوو 2 پس ازاتصال به گیرنده اش در سطح سلول میزبان به نام ACE2 از دسته آنزیم های خانواده رنین آنژیوتانسین وارد سلول میزبان می شود. این امر موجب کاهش ACE2 می گردد. باید اشاره کرد سیستم رنین آنژیوتانسین که در تنظیم آب و الکترولیت و فشارخون شرکت دارد در برخی سلول ها و نسج ها به صورت موضعی هم دارای اثرات فیزیولوژیک است. آنزیم ACE2 در سلول ها موجب تبدیل آنژیوتانسین II به آنژیوتانسین 7-1 می شود. آنژیوتانسین II از راه تحریک گیرنده اش به نام گیرنده نوع I آنژیوتانسین II (Angiotensin II type I receptor, AT1R) نه تنها موجب بازجذب نمک و انقباض سلول های عضلات صاف جدار رگ ها و بالا رفتن فشار خون می شود بلکه موجب بروز واکنش های التهابی حاد هم می گردد. از طرف دیگر، آنژیوتانسین 7-1 دارای اثرات ضد التهابی و ضد آنژیوتانسین II می باشد.
در این بیماری با کاهش ACE2 در سطح سلول های آلوده بر میزان آنژیوتانسین II افزوده و از میزان آنژیوتانسین 7-1 کاسته می شود. افزایش آنژیوتانسین II با تحریک آنزیم NADPH oxidase بر میزان رادیکال های آزاد اکسیژن در سلول افزوده، این امر منجر به تحریک واکنش های التهابی اولیه غیر اختصاصی درون سلول آلوده و سلول های محیط و هجوم سلول های التهابی می گردد. از سوی دیگر، کاهش تولید آنژیوتانسین 7-1 به علت کاهش ACE2 موجب تشدید وضعیت التهابی می گردد. نکته مهم در این است که ویروس سارس کوو 2 خود به علت توانایی در فرار از سیستم ایمنی با کمک پروتئاز پاپائین مانند (papain-like protease, PLpro) و پروتئاز اصلی (Main-protease, Mpro) خود و جلوگیری از تولید انترفرون آلفا و بتا موجب بروز واکنش التهابی موثری در میزبان نمی شود. از این رو اگر مکانیسم التهابی وابسته به کاهش ناگهانی ACE2 و بروز اختلال در سیستم رنین آنژیوتانسین به علت هجمه تعداد زیادی ویروس نباشد نباید انتظار داشت واکنش التهابی گسترده ای در این عفونت ویروسی ایجاد گردد. به این شکل بکارگیری لوزارتان که قادراست تعادل بهم خورده سیستم رنین آنژیوتانسین را در سطح سلول دوباره به حالت فیزیولوژیک برگرداند می تواند در کاهش پاسخ های التهابی پدید آمده موثر بوده از بروز سندروم زجر تنفسی جلوگیری نماید. هم چنین این دارو اثرات ضد فیبروز و ضدپلاکتی دارد که در درمان کووید19 موثر است.
ازسوی دیگر در مطالعات قبلی مشخص گردید داروی ایماتینیب که یک مهار کننده ابلسون تیروزین پروتیئن کیناز (Abl tyrosine protein kinase inhibitor) است قادر به جلوگیری از تکثیر ویروس های SARS و MERS می باشد. هم چنین ایماتینیب اثر آنژیوتانسین II بر روی عضلات صاف جدار رگ ها را مهار می نماید. از اثرات دیگر ایماتینیب می توان از اثر ضدالتهابی و ضد فیبروز این دارو نامبرد که در صورتی که با دوز پائین تجویز شود قادر است سطح دفاعی نوتروفیل ها را برای پیشگیری از عفونت ثانویه حفظ کند.
مطالعه بیوانفورماتیک انجام شده توسط محققین فوق نشان داد که هر دو ادویه لوزارتان و ایماتینیب قادرند با تغییر شکل در آنزیم ACE2 از تمایل و قدرت چسبندگی ویروس به این گیرنده بکاهند. هم چنین در این مطالعه نشان داده شد که این دو دوا می توانند درمکانی از مولکول های پروتئاز اصلی (Mpro) و پروتئاز پاپائین مانند (PLpro) جای بگیرند که مهار کننده های تعیین ساختار شده در آن قرار می گیرند و در واقع از دیدگاه بیوانفورماتیک به عنوان یک مهار کننده این پروتئازها عمل کنند.
به دنبال انتشار این مطالعه، محققین فوق با همکاری دکتر دیوید ج نجفی و محققین دیگری از دانشگاه جورجیا در ایالات متحده آمریكا توانستند اثر لوزارتان را در شرایط ازمایشگاهی بر سلولهای Vero E6 مورد بررسی قراردهند. در طی آزمایشات فوق در محیط کشت سلولی نشان داده شد لوزارتان قادر است پیش و پس از اضافه شدن ویروس فعال به سلول ها از تکثیر و اثرات کشنده ویروس بر سلولهای Vero E6 جلوگیری کند. مقاله مربوط به این آزمایشات از اواخر دسامبر 2020 بر روی آرشیو bioRxiv در اینترنت قابل دسترسی است.
اخیرا در یک کار آزمایشی کلینیکی در دانشگاه کانزاس در ایالات متحده امریکا اثرات مفید لوزارتان در تعدادی از مریضان بستری در شفاخانه که به دنبال ابتلا به بیماری کووید 19 دچار وخامت آسیب به ریه شده بودند مورد تایید قرار گرفت. باید توجه داشت که برای تایید اثرات مفید لوزارتان در درمان مریضان سرپایی مبتلا به کووید 19، به کارآزمایشی کلینیکی تصادفی دیگری نیازاست. امید است با انجام این طرح گروه محققین فوق همگی در یک کار مشترک بتوانند گامی بزرگ در راستای دستیابی به داروهایی که قادر باشند در کنار واکسین ها از میزان بستری شدن مریضان و مرگ و میر ناشی از بیماری کووید 19 و هم چنین درد و رنج جوامع بین المللی بکاهد، بردارند.
محفلِ قدردانی از دستاورد های وزارت صحت عامه
این محفل با شکوه روز شنبه مورخ 31 حمل 1398 در تالار مؤسسه تحصیلات عالی طبی چراغ برگزار گردید
|